Achterhoekse boeren scoren met goed bodemmanagement

Met meer organische stof en daarmee koolstof in de bodem dragen de melkveehouders bij aan het realiseren van klimaatdoelen. Het gaat om 15.248 grondmonsters de afgelopen tien jaar van hun percelen zijn verzameld. Voor iedere meting is grond verzameld op 25 tot 40 plaatsen verdeeld over elk perceel.

'Vanuit deze monsters wordt een labmonster gemaakt om te analyseren. Dit is representatief voor het perceel', zegt Bob Fabri, international productmanager forage bij Eurofins. Het laboratorium brengt met nabij-infraroodlicht alle elementen exact in kaart.

Data

Uit alle data die Eurofins Agro heeft verzameld, blijkt dat de melkveehouders verenigd in VK-Oost 5 procent meer CO2 vastleggen dan het landelijk gemiddelde. VK-Oost is de nieuwe naam van de Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA). Het is een zelfstandige boerenvereniging met ruim 330 leden.

'De winst zit vooral in het grasland. Ten opzichte van 2012 is de koolstofopslag in de bodems van grasland met een ton gestegen. Voor het bouwland zien we juist de potentie om in de toekomst meer CO2 vast te leggen', zegt Fabri.

Stijgende trend

Terwijl bij de deelnemers van VK-Oost een stijgende trend is te zien, is de koolstofopslag in andere gebieden in Nederland volgens de productmanager stabiel. 'Internationaal doen we het goed, want in de landen om ons heen zien we juist een daling', weet hij.

'We hebben veel data van gewassen, bodem en bemesting en die zijn bedrijfsspecifiek', zegt Jur Eekelder, data-analist bij VK-Oost.

Inspanningen worden beloond

'Door eerst bedrijfsspecifieke data samen te voegen, deze integraal inzichtelijk te maken, vervolgens experts in te schakelen en via studiegroepen bij elkaar te komen, zijn we echt een lerend netwerk', legt Eekelder uit. 'Onze gezamenlijke inspanningen worden onder andere beloond met vruchtbaardere bodems die veel koolstof vastleggen.'

De data voor de analyse bij leden van VK-Oost komen uit laboratoria als Dumea Agro en Eurofins en uit de KingloopWijzer.

Behalve de wens om goede resultaten te delen met de buitenwacht is ook de groeiende aandacht voor het behalen van klimaatdoelen de reden van de analyse. 'CO2 uit de atmosfeer vastleggen in organische stof in de bodem draagt bij aan het terugdringen van de opwarming van de aarde', schetst Fabri.

Vermarkten

Eurofins ziet deze analyse ook als hulpmiddel voor het vermarkten van de koolstofopslag via certificaten ofwel carbon credits. De data uit grondmonsters en jaar in jaar uit het koolstofgehalte in kaart brengen zijn nodig om de vastlegging te vermarkten.

'We gaan ons niet bezighouden met de certificeringen, maar we hebben wel de analyse Soil Carbon Check ontwikkeld om de resultaten in de bodem te meten', zegt Fabri. 'Een veelgehoorde vraag vanuit agrarisch ondernemers is hoe ze ook kunnen verdienen aan de maatregelen die ze op het land nemen. Dat begint met de bodemsamenstelling exact in beeld brengen.'

Op basis van de analyse is Eekelder met een paar leden in gesprek gegaan over de goede resultaten die zij op hun percelen hebben geboekt. 'Ze zijn bewust bezig met een goed bouwplan, blijvend grasland en een bedrijfsspecifiek bemestingsplan. Het is mooi om te zien dat dit in de praktijk positieve effecten heeft', vindt hij.

Daarnaast ziet Eekelder dat veel leden het 60-20-20-concept toepassen, waarbij het grootste deel van het areaal blijvend grasland is en mais en grasklaver in rotatie worden geteeld. 'Daarnaast kun je compost opbrengen of extra organische stof aanvoeren via gewasresten. En uiteraard wil je in het najaar groenbemesters op het bouwland hebben staan.'

Het organischestofgehalte verhogen is niet het hele verhaal, weet Fabri. 'De kwaliteit kan verschillen. Met een grote hoeveelheid koolstof in de bodem heb je ook een stabiele organische stof', zegt hij.

Bodemleven blijven voeden

'Maar met minder koolstof in de bodem spreken wij van dynamische organische stof die snel mineraliseert en dus weer snel uit de bodem verdwijnt. Daarom is het belangrijk om het bodemleven te blijven voeden en activeren met houtige gewassen en vooral verdichting van de grond te voorkomen', benadrukt de productmanager.

Daarnaast gaat gedurende het groeiseizoen door mineralisatie ook weer koolstof uit de bodem verloren. 'We zien in de data ook het effect van de weersomstandigheden: droogte zorgt dat het bodemleven en daarmee het aanmaken van organische stof stil komt te liggen', zegt de Eurofins-medewerker. 'Daarnaast houden leem- en kleiachtige gronden meer koolstof vast dan zandgronden.'

Leden van VK-Oost hebben samen met zuivelconcern Royal FrieslandCampina een kennisgroep gevormd om via voermaatregelen de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. 'Ook dat is goed voor het klimaat', zegt Eekelder. 'Data plus kennis geven handelingsperspectief voor boeren. Die goede resultaten moeten we ook delen om onze maatschappelijke rol te pakken.'

'Met einde van derogatie leggen we minder koolstof vast'

VK-Oost-lid Robbert Haijtink zet zich al sinds het begin van de samenwerking in de Achterhoek in om de kringlopen op het bedrijf zo efficiënt mogelijk te sluiten. Zijn melkveebedrijf in het Gelderse Laren telt 130 melkkoeien op 68 hectare zandgrond. De huiskavel is 30 hectare. 'Op sommige plekken is het gras al twintig jaar onaangeroerd gebleven. Een van de percelen blijvend grasland heeft 9 procent organische stof. Dat betekent volop koolstofvastlegging.'

De percelen op afstand zijn maisland, afgewisseld met grasklaver of kruidenrijk grasland. De vaste mest gaat naar de percelen die dit het hardst nodig hebben, aangevuld met maaisel uit sloten. Soms teelt Haijtink een jaar granen en ieder jaar komen de groenbemesters op het najaarsland. 'Als het land groen is, wordt ook de koolstof uit de lucht vastgelegd. Dat is voor mij een belangrijke graadmeter voor het verbeteren van bouwland', zegt hij.

De melkveehouder maakt zich zorgen over het verdwijnen van de derogatie. Zelf is hij een van de twintig VK-Oost-leden die aan het pilotproject 'Bedrijfseigen Stikstofnorm' meedoet om meer eigen meststoffen op te mogen brengen in plaats van kunstmest. 'Door minder voedingsstoffen op het land verwacht ik de komende jaren minder opbrengsten, vooral van het grasland. Dat betekent ook minder koolstofvastlegging.'

Haijtink overweegt de koolstofvastlegging via certificaten te vermarkten. 'Omdat ik al hoog in organische stof zit, kan ik relatief weinig extra opbouwen. In die zin hoop ik dat we in de toekomst ook worden afgerekend op het werkelijke percentage dat we als bedrijf jaarlijks vastleggen.'