Komst van robots en AI in fruitteelt is een feit, maar arbeiders blijven hard nodig

De Sciencedag ging over de kansen en uitdagingen in de fruitteelt. De Food & Agri-specialist van Rabobank gaf onder meer haar kijk op de toekomst van robotisering en AI in de sector.

Waar het werkloosheidspercentage in Nederland een jaar of tien geleden tussen de 6 en 9 procent schommelde, zakte het in de jaren erna snel en stabiliseert het zich de laatste jaren op een niveau tussen de 3 en 4 procent. Dat laat volgens Van Rijswick zien dat werknemers in de tuinbouw, veelal arbeidsmigranten, nog steeds hard nodig zijn.

'Werk waarbij hersenen, ogen en oren belangrijk zijn wordt als eerst vervangen', stelt Van Rijswick. Rabobank heeft een schema opgesteld met een volgorde waarin de bank denkt dat werkzaamheden in de tuinbouw worden gerobotiseerd. Potten vullen, oppotten, zaaien en steksteken staan op 1. Daarna volgen sorteren, verpakken en bestellingen klaarzetten. 'Al gebeuren sorteren en verpakken in Nederland al veel met AI.'

Managementtaken vervangen

Ten derde gaat robotisering managementtaken vervangen en tot slot het waarnemen, tellen en voorspellen van de oogst. De Food & Agri-specialist denkt dat het zeker vijf jaar gaat duren voordat telers fruitbomen gaan snoeien en oogsten met robots. 'Daarvoor moeten nog flinke stappen worden gezet.'

Naast het implementeren van meer technologische innovaties staat de fruitteelt voor een aantal belangrijke uitdagingen, zegt Van Rijswick. 'Binnen de Green Deal zie ik het verbeteren van de waterkwaliteit als grootste opgave. Dat kan bijvoorbeeld door het gebruik van chemische gewasbescherming en kunstmest te beperken. Dat sluit aan op het doel om als Nederland in 2030 het chemiegebruik met 15 procent te hebben gereduceerd.'

De klimaatverandering heeft volgens Van Rijswick zowel positieve als negatieve effecten op de Nederlandse fruitteelt. 'Klimaatmodellen laten zien dat het risico op extreme perioden van droogte fors toeneemt, maar we moeten niet in paniek raken. Het biedt namelijk ook kansen om ons te onderscheiden.'

Minder peren op EU-markt

Van Rijswick laat zien dat de perenproductie van het grote perenland Italië de laatste twee jaar door extreme weersomstandigheden fors tegenviel. 'Daardoor komen er veel minder peren op de Europese markt. Daar kan Nederland wat betreft prijsvorming van profiteren.'

Cijfers van het Duitse marktbureau AMI laten bijvoorbeeld zien dat Nederland duidelijk marktaandeel verovert in de winkelschappen bij de oosterburen. Van de winkelacties met peren in Duitsland van week 35 tot 41 in 2023 was 22 procent van de peren van Nederlandse herkomst. Twee en drie jaar geleden lag dit percentage op slechts 3. Vorig jaar was het aandeel al gegroeid naar 10 procent.

Van Rijswick meldt verder dat de fruitaankopen in Nederland weer op het niveau van 2019 liggen. In 2020, 2021 en 2022 zat de fruitverkoop door de retail in de lift. 'We zien bij fruit het 'trading down'- en 'trading out'-effect.' Dat eerste betekent dat een kwalitatief minder product tegen een lagere prijs wordt toegevoegd aan het assortiment. Het tweede betekent dat duurdere producten minder worden verkocht.

Fruitassortiment verschraalt

'Daarnaast verschralen supermarkten het fruitassortiment in de schappen', weet Van Rijswick. 'Voorkeuren in fruitsoort zijn de afgelopen jaren niet substantieel veranderd. Gemak en smaak blijven belangrijk voor de keuzes die consumenten maken. Wat dat betreft zien we geen verrassende verschuivingen in de aankopen van vers fruit in Nederland.'

Nieuwe fruitrassen worden in de toekomst van belang voor de afzet van fruit, verwacht Van Rijswick. 'Je moet je kunnen blijven onderscheiden. Voor appels blijft de afzet binnen Nederland cruciaal. Het is essentieel dat de rassenkeuze goed wordt afgestemd op het afzetkanaal. Goede samenwerking in de keten is bepalend voor succes.'

AMI voorziet dat het aandeel clubrassen in de Europese Unie de komende jaren met 70.000 ton per jaar groeit. Een clubras is een nieuw, gepatenteerd ras dat wordt geteeld volgens een clubsysteem. Dit betekent dat een beperkt aantal personen of organisaties de rassen op de markt brengt en verhandelt volgens een vaste marketingpolitiek en een vast promotiebeleid. Een vrij ras mag worden geteeld zonder dergelijke voorwaarden. Bekende clubrassen zijn Pink Lady en Kanzi.