Plantenkweker noemt datagestuurd werken cruciaal

Plantenkwekerij Gitzels is de eerste commerciële gebruiker van meetsysteem Celine, dat is ontwikkeld door start-up CE-Line in het Friese Heerenveen. Dit systeem neemt dagelijks zelfstandig een door de teler te bepalen aantal monsters van de watergift en het drainwater en analyseert die realtime op aanwezige nutriënten. Daarvoor wordt gebruikgemaakt van capillaire elektroforese. Dat is een technologie die ook in laboratoria wordt toegepast om macro- en micronutriënten te meten.

De eerste resultaten van het meetsysteem zijn naar tevredenheid. 'We zijn zeker tevreden. Al merken we natuurlijk ook dat de techniek nog in de kinderschoenen staat. Daarbij vraagt implementatie van een nieuw systeem altijd de nodige aandacht. De data worden gegenereerd, maar moeten ook leesbaar worden gemaakt. Dat heeft wat tijd gekost en is ook nu nog een aandachtspunt', zegt Mike Gitzels, die de plantenkwekerij in januari van zijn ouders zal overnemen.

Alarmering

Ook wordt nog gewerkt aan de koppeling met het irrigatiesysteem dat de watergift daadwerkelijk instelt. 'Het is al wel gelukt om een soort alarmering in te stellen als er iets niet lijkt te kloppen', licht Gitzels toe.

'Uiteindelijk moet het meetsysteem een vast onderdeel binnen ons bedrijf worden. Richting de toekomst willen we immers meer datagestuurd werken', voegt de bedrijfsopvolger daaraan toe.

Klassiek familiebedrijf

Volgens Gitzels is de plantenkwekerij een klassiek familiebedrijf. 'Mijn opa is in de jaren vijftig begonnen in het Noord-Hollandse Zwaag, in een groot tuinbouwgebied. In vrij korte tijd specialiseerde hij zich in de opkweek van koolplanten als broccoli, bloemkool en spitskool. Mijn vader trad in 1989 in het bedrijf. In 1999 zijn we verhuisd naar onze huidige locatie in Wervershoof.'

Daar werd op een hoekje van 20 hectare gestart met zes tuinders. 'Wij kregen toen 2,5 hectare toebedeeld, al groeiden we snel', legt Gitzels uit.

In 2002 kocht zijn vader diens broer uit en werd de eerste groeistap gemaakt, naar 5 hectare. In 2009, 2018 en 2020 nam de plantenkwekerij omliggende bedrijven over. Ook besloot de familie in die periode om nieuwbouw te realiseren. Zo komt het aantal hectares aan kassen vandaag de dag uit op 12 hectare. 'Maar er is nog ruimte om te groeien naar 14 à 15 hectare. Waarschijnlijk realiseren we volgend jaar al iets van die groei', zegt Gitzels.

Zaadveredelingsbedrijven

Plantenkwekerij Gitzels gebruikt niet alle kassen voor eigen opkweek. Het bedrijf doet namelijk ook opkweekdiensten voor zaadveredelingsbedrijven als Bejo Zaden, Enza Zaden en Hazera.

'De groei van onze breeding services begon al in de jaren negentig. Zaadbedrijven specialiseren zich in veredelen en vermeerderen, maar moeten soms ook planten opkweken om te testen. Die tak van sport ging hen soms de pet te boven en dus klopten ze bij ons aan. Wij doen dat nu voor ze. We hebben daar de handjes en de vierkante meters voor', legt Gitzels uit.

Kunstmatige intelligentie

Verder huisvest de plantenkwekerij ook nog twee andere bedrijven: Incotec en Seed-X Technologies. Dit laatste bedrijf is een start-up uit Israël die zaden scant met kunstmatige intelligentie. 'Daarmee kunnen ze zien of het zaad gaat kiemen en of een zaadje bepaalde eigenschappen heeft. Ze kunnen bijvoorbeeld in bloemenzaden zien of deze dubbelbloemig zijn. Puur door aan de buitenkant van het zaad te kijken.'

De route van het opkweekstation van Enza Zaden naar het meetsysteem Celine is maar kort. Even omkeren en een roldeur door. 'Daar hangt hij dan, onze doos van Pandora', grapt Gitzels. 'We zijn altijd wel op zoek naar technieken om onze teelt te optimaliseren. Zo zijn we ook bij CE-Line terechtgekomen. In de opkweek is het belangrijk om compacte, stevige planten te produceren, met een bepaalde lengte. Die lengte komt nauw.'

Gitzels geeft als voorbeeld dat in de vollegrondsteelt steeds vaker met volautomatische plantmachines wordt gewerkt. Daarin is het cruciaal dat een plantje niet te lang of te kort is. 'Stuurbaarheid van de teelt is voor ons dus ontzettend belangrijk.'

Stikstofinjectie beter borgen

Plantenkwekerij Gitzels hanteert een opkweektechniek waarbij de stikstof uit het meststoffenmengsel wordt gehouden en pas wordt geïnjecteerd tijdens het beregenen. 'Dat is een mooie techniek, maar de borging haperde weleens. Daar kwamen we telkens precies te laat achter: als de plant te hard of te traag groeit. Dat is lastig bijsturen. Met Celine kunnen we onze stikstofinjectie beter borgen', licht Gitzels toe.

Ook is het mogelijk een overdosering van meststoffen te voorkomen, waardoor via het drainwater minder meststoffen in het oppervlaktewater en riool terechtkomen. Bovendien hoeft door precisiebemesting minder drainwater te worden geloosd. 'We hebben de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in het opvangen van al het water binnen de kwekerij', zegt Gitzels. 'Maar omdat wij jonge planten kweken, is het voor ons nog niet zo gemakkelijk als bijvoorbeeld bij een tomatenkwekerij om dat water te hergebruiken.'

Nutriënten meten

Gitzels legt uit dat het bij jongplanten belangrijk is om precies te weten wat je toedient. 'Daarvoor moet je wel weten wat er terugkomt. De volgende stap is daarom om met Celine ook te meten welke nutriënten er terugkomen. Pas dan kunnen we stapsgewijs starten met het hergebruiken van water.'

Verder wordt ook gewerkt aan een systeem dat laat zien of ergens verdroging optreedt. Daarmee moet precies kunnen worden ingesteld dat de juiste hoeveelheid water wordt gegeven op het moment dat de plant het echt nodig heeft.

Aanraden

Gitzels beveelt andere plantenkwekers het meetsysteem aan. 'Ja, ik zou het zeker aanraden, maar alleen als je er de toepassing voor hebt en de noodzaak voor ziet. Met die twee foutjes die wij misschien per jaar besparen, verdienen we deze investering niet terug. Het geeft onze telers wel meer rust. Dat was voldoende reden om erin te investeren.'

Plantenkwekerij Gitzels heeft het systeem aangeschaft met belastingvoordeel van de Milieu-investeringsaftrek en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen.

Datagestuurd werken

Door steeds meer datagestuurd te werken, hoopt Gitzels richting de toekomst de topkwaliteit die het bedrijf nastreeft te kunnen borgen. 'Het zit in ons DNA om constant te kijken of we het een stukje beter kunnen doen. Vandaag de dag hebben we de omvang bereikt waarmee we die stappen daadwerkelijk kunnen zetten. Dat is anders dan vroeger. Mijn vader besteedde 80 procent van zijn tijd nog aan de waan van de dag, zoals opkweken. Nu de organisatie groter is, kunnen we meer tijd besteden aan ontwikkeling.'

Zo is zes jaar geleden met de telers in het tuinbouwgebied gezamenlijk geïnvesteerd in aardwarmte en een biomassacentrale. 'Dit tuinbouwgebied van 200 tot 250 hectare is het duurzaamste gebied van Nederland', zegt Gitzels. 'Ons bedrijf wordt voor 70 procent duurzaam verwarmd. Het doel is om langzaam richting die 100 procent te gaan.'

Biologisch substraat

Een andere kwaliteitsontwikkeling is dat het volledige areaal sinds twee jaar wordt opgekweekt op biologisch substraat. 'Uit intern onderzoek blijkt dat we met een veel lagere bemesting hetzelfde of zelfs een beter resultaat kunnen behalen', legt Gitzels uit. 'De hoeveelheid kunstmest die we gebruikten, was te hoog. Ik denk dat dit voor de hele sector geldt. Daar kunnen we echt nog stappen zetten. We moeten de plant nog beter leren begrijpen en soms de overtuigingen van onze voorouders durven los te laten.'

Dat is ook wat Gitzels al steeds meer doet. 'We zijn een sector die altijd op zoek gaat naar oplossingen. Daarom heb ik vertrouwen in de toekomst van de glastuinbouw. Ik heb er zin in om het bedrijf over te nemen en nog verder uit te bouwen.'